Na przestrzeni ostatnich 10 lat wzrosło znaczenie Internetu. Samorządy oraz inne instytucje, w tym instytucje kościelne, coraz częściej wybierają stronę www jako kanał komunikacji z potencjalnym odbiorcom, na przykład informują o godzinach otwarcia za pomocą internetowych wizytówek. Budowanie relacji przeniosło się do świata wirtualnego. Instytucje publiczne coraz chętniej korzystają z nowoczesnych technologii – obecnie więcej spraw urzędowych możemy uregulować elektronicznie. Ze względu na zmiany w procesie informowania, powstały nowe bariery szczególnie dla osób niewidomych i starszych, które nie mogą swobodnie korzystać z informacji zamieszczonych w Internecie. Dlatego, narodziła się potrzeba wdrożenia jednolitych standardów dla stron internetowych i aplikacji mobilnych, aby stały się bardziej przyjazne i użyteczne dla osób z niepełnosprawnością wzrokową czy manualną, a także starszych użytkowników. Wszystkie wytyczne zostały ujęte w formie dokumentu o nazwie WCAG – Web Content Accessibility Guidelines.
Dlaczego powstał dokument WCAG?
Szacuje się, że osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności stanowią 1/7 całej populacji światowej. Nawet przy ostrożnym założeniu, że tylko 1/10 z nich korzysta z Internetu, nie można pomijać ich w Internecie, a rozporządzenie o dostosowaniu stron do wszystkich użytkowników Internetu wydaje się jak najbardziej słuszne. W samej Polsce, według danych dostępnych na stronie niepelnosprawni.gov.pl w roku 2011 osoby niepełnosprawne stanowiły 12,2% populacji społeczeństwa. Natomiast według danych GUS w 2018 roku osoby starsze stanowiły 24,8% populacji. Są to liczne grupy społeczne i to właśnie ci użytkownicy wymagają ułatwień w korzystaniu z wirtualnego świata.
Od kiedy obowiązuje ustawa? Jakie są okresy przejściowe?
Ustanowiona Ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 327 z 02.12.2016, str. 1). Reguluje ona dostępność systemów, wyszukiwarek i stron internetowych dla osób niepełnosprawnych i niewidomych weszła w życie w maju 2019 roku. Podmioty publiczne, których strony www są nowe, czyli powstały po 23 września 2018 roku mają czas, by dostosować je do nowych regulacji, do 23 września 2019. Natomiast, podmioty, których strony www istniały przed wrześniem 2018 roku mają czas do 23 września 2020.
Czego dotyczy regulacja WCAG?
Ustawa dotyczy dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Wprowadza obowiązek umieszczania na stronach www deklaracji dostępności. Określa kompetencje Ministerstwa Cyfryzacji w zakresie monitoringu stron www i aplikacji mobilnych oraz jego zasady. Opisuje procedurę w razie nieprzestrzegania dostępności cyfrowej. Nowe prawo wprowadza dwie główne nowości:
- Możliwość karania podmiotów publicznych ze nie spełnienie norm WCAG.
- Aktualizację wymogów do WCAG 2.1.
Kto musi mieć dostępne strony zgodnie z ustawą?
Przede wszystkim, kary za brak dostosowania będą dotyczyć podmiotów publicznych, w tym państwowych jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych.
Czy za brak dostępności można zapłacić karę?
Tak. Ustawa przewiduje kary wysokości do 5000 zł i do 10000 zł. W ustawie podane są wartości najwyższych kar.
Kto może nałożyć karę i w jakich okolicznościach?
Ministerstwo Cyfryzacji może nałożyć karę na taką organizację, która po 3 monitoringach ma nadal niedostępną www lub aplikację, albo po 2 monitoringach nie ma deklaracji dostępności lub deklaracja nie zawiera wszystkich wymaganych elementów.
Czy wyszukiwarka Grobonet PRO jest zgodna z WCAG?
Ze względu na zmiany również wyszukiwarka Grobonet PRO musiała zostać dostosowana do nowych standardów dostępności stron internetowych dla osób niepełnosprawnych zgodnie z dokumentem WCAG.
Co zmieniliśmy, by poprawić dostępność dla osób niepełnosprawnych i starszych?
Zdecydowanie poprawiliśmy sposób interakcji dla osób niepełnosprawnych z interfejsami witryn i z urządzeniami mobilnymi. Główne zmiany dotyczą interakcji dotykowej.
Standard WCAG składa się z czterech głównych grup (zasad)
- Postrzegalność – informacje przedstawiane przez witrynę muszą być tak podane, żeby mogły zostać odebrane przez osoby z różnymi ograniczeniami.
- Funkcjonalność – kontrolki i inne komponenty muszą być dostępne dla wszystkich
- Zrozumiałość – informacje na stronie i jej obsługa powinny być możliwie zrozumiałe dla każdego użytkownika.
- Solidność – struktura i działanie strony powinno spełniać standardy odpowiednie dla zastosowanych technologii, co ma umożliwić długotrwałe funkcjonowanie strony.
Standardy WCAG, co zostało dodane do wersji 2.1
Standardy dostępności ustanawia międzynarodowe Konsorcjum WWW (w skrócie W3C). Pierwsza wersja wytycznych została ogłoszona w roku 1999. Prace nad wersją WCAG 2.0 zakończyły się w 2008 roku, a w czerwcu 2018 roku ogłoszono wersję WCAG 2.1. Aby system był w pełni dostępny dla osób niepełnosprawnych i starszych, musi spełniać kryteria zdefiniowane w WCAG. Wyróżniamy trzy poziomy kryteriów sukcesu (dostępności):
- kryteria na poziomie A – poziom minimalny: kryteria sukcesu muszą być spełnione, w przeciwnym razie niektóre grupy osób nie będą miały w ogóle dostępu do informacji w witrynie
- kryteria na poziomie AA – poziom zalecany: kryteria sukcesu powinny być spełnione, w przeciwnym razie, niektóre grupy osób będą miały utrudniony dostęp do informacji zawartych w witrynie
- kryteria na poziomie AAA – poziom komfortowy: kryteria sukcesu warto spełnić, aby w żaden sposób nie utrudniać dostępu do zawartości witryny.
Kryteria sukcesu zdefiniowane w WCAG są wskaźnikami technicznymi, które można zbadać i w odniesieniu do każdego ocenić, że jest spełniane, nie jest spełniane, nie dotyczy badanej strony.
Poziom dostępności A
- Treść nietekstowa: Wszelkie treści nietekstowe przedstawione użytkownikowi posiadają swoją tekstową alternatywę, która pełni tę samą funkcję, za wyjątkiem sytuacji opisanych poniżej.
- Tylko audio lub tylko wideo (nagranie): Dla mediów nagranych w systemie tylko audio lub tylko wideo stosuje się następujące zasady, za wyjątkiem sytuacji, kiedy nagranie audio lub wideo jest alternatywą dla tekstu i w taki sposób jest oznaczone
- Napisy rozszerzone (nagranie): Napisy rozszerzone dołączone są do wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), za wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone.
- Audiodeskrypcja lub alternatywa dla mediów (nagranie): Zapewnia się alternatywę dla mediów zmiennych w czasie lub audiodeskrypcję dla nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), za wyjątkiem sytuacji, kiedy są one alternatywami dla tekstu i w taki sposób są oznaczone.
- Informacje i relacje: Informacje, struktura oraz relacje pomiędzy treściami przedstawiane w treści mogą być odczytane przez program komputerowy lub są dostępne w postaci tekstu.
- Zrozumiała kolejność: Jeśli kolejność, w jakiej przedstawiona jest treść, ma znaczenie dla zrozumienia treści — kolejność taka musi być możliwa do odczytania przez program komputerowy.
- Właściwości zmysłowe: Instrukcje co do zrozumienia i operowania treścią nie opierają się wyłącznie na właściwościach zmysłowych, takich, jak kształt, rozmiar, wzrokowa lokalizacja, orientacja w przestrzeni lub dźwięk.
- Użycie koloru: Kolor nie jest wykorzystywany jako jedyny wizualny sposób przekazywania informacji, wskazywania czynności do wykonania lub oczekiwania na odpowiedź, czy też wyróżniania elementów wizualnych.
- Kontrola odtwarzania dźwięku: Jeśli jakieś nagranie audio włącza się automatycznie na danej stronie i jest odtwarzane przez okres dłuższy niż 3 sekundy, dostępny jest albo mechanizm umożliwiający przerwanie lub wyłączenie nagrania, albo mechanizm kontrolujący poziom głośności niezależnie od poziomu głośności całego systemu.
- Klawiatura: Cała treść oraz wszystkie zawarte w niej funkcjonalności dostępne są z interfejsu klawiatury, bez wymogu określonego czasu użycia poszczególnych klawiszy, poza tymi przypadkami, kiedy dana funkcja wymaga wprowadzenia informacji przez użytkownika w oparciu o ścieżkę ruchów, a nie w oparciu o punkty końcowe wejścia.
- Brak pułapki na klawiaturę: Jeśli fokus klawiatury można przemieścić do danego komponentu strony za pomocą interfejsu klawiatury, to może on być z niego usunięty również za pomocą interfejsu klawiatury, w przypadku gdy wymagane, a jeśli wówczas jest wymagane użycie czegoś więcej niż samych strzałek, tabulatora lub innych standardowych metod wyjścia, użytkownik musi otrzymać odpowiednią podpowiedź, w jaki sposób usunąć fokus z danego komponentu.
- Możliwość dostosowania czasu: Dla każdego limitu czasowego, ustawionego na odbiór treści, spełnione jest przynajmniej jedno z poniższych założeń.
- Wstrzymywanie (pauza), zatrzymywanie, ukrywanie: Wszystkie poniższe zasady obowiązują w przypadku informacji, która przesuwa się, porusza, migota lub automatycznie jest aktualizowana.
- Trzy błyski lub wartości poniżej progu: Strony internetowe nie zawierają w swojej treści niczego, co migocze częściej niż trzy razy w ciągu jednej sekundy, lub też błysk nie przekracza wartości granicznych dla błysków ogólnych i czerwonych.
- Możliwość pominięcia bloków: Dostępny jest mechanizm, który umożliwia pominięcie bloków treści powtarzanych na wielu stronach internetowych.
- Tytuły stron: Strony internetowe posiadają tytuły, które opisują ich cel lub przedstawiają ich temat.
- Kolejność fokusa: Jeśli strona internetowa może być nawigowana sekwencyjnie, a kolejność nawigacji wpływa na zrozumienie lub funkcjonalność strony, komponenty przyjmujące fokus zachowują kolejność, dzięki której zachowany jest sens i funkcjonalność treści
- Cel linku (w kontekście): Cel każdego linku może wynikać z samej treści linku, lub też z treści linku powiązanej z programistycznie określonym kontekstem, poza tymi przypadkami, kiedy cel łącza i tak byłby niejasny dla użytkowników.
- Po oznaczeniu fokusem: Jeśli jakikolwiek komponent jest oznaczony fokusem, nie powoduje to zmiany kontekstu.
- Podczas wprowadzania danych: Zmiana ustawień jakiegokolwiek komponentu interfejsu użytkownika nie powoduje automatycznej zmiany kontekstu, chyba, że użytkownik został poinformowany o takim działaniu zanim zaczął korzystać z komponentu.
- Identyfikacja błędu: Jeśli przy wpisywaniu informacji, błąd zostanie wykryty automatycznie, system wskazuje błędny element, a użytkownik otrzymuje opis błędu w postaci tekstu.
- Etykiety lub instrukcje: Pojawiają się etykiety lub instrukcje, kiedy w treści wymagane jest wprowadzenie informacji przez użytkownika.
- Parsowanie: W treści wprowadzonej przy użyciu języka znaczników, elementy posiadają pełne znaczniki początkowe i końcowe, elementy są zagnieżdżane według swoich specyfikacji, elementy nie posiadają zduplikowanych atrybutów oraz wszystkie ID są unikalne, za wyjątkiem przypadków, kiedy specyfikacja zezwala na wyżej wymienione cechy.
- Nazwa, rola, wartość: Dla wszystkich komponentów interfejsu użytkownika (włączając w to, ale nie ograniczając jedynie do elementów formularzy, linków oraz komponentów wygenerowanych przez skrypty) nazwa oraz rola (przeznaczenie) mogą być odczytane przez program komputerowy, a stan, właściwości oraz wartości, które mogą być ustawione przez użytkownika, mogą również być ustawione przez program komputerowy; zawiadomienie o zmianach w tych elementach dostępne jest dla programów użytkownika, w tym technologii wspomagających.
Poziom dostępności AA
- Napisy rozszerzone (na żywo): Napisy rozszerzone dołączone są do wszystkich treści audio przekazywanych na żywo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz).
- Audiodeskrypcja (nagranie): Zapewniona jest audiodeskrypcja dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz).
- Kontrast (minimalny): Wizualne przedstawienie tekstu, lub obrazu tekstu posiada kontrast wynoszący przynajmniej 4,5:1, poza następującymi wyjątkami.
- Zmiana rozmiaru tekstu: Oprócz napisów rozszerzonych oraz tekstu w postaci grafiki, rozmiar tekstu może zostać powiekszony do 200% bez użycia technologii wspomagających oraz bez utraty treści lub funkcjonalności.
- Obrazy tekstu: Jeśli wykorzystywane technologie mogą przedstawiać treść wizualnie, do przekazywania informacji wykorzystuje się tekst, a nie tekst w postaci grafiki, za wyjątkiem następujących sytuacji.
- Język strony: Domyślny język naturalny każdej strony internetowej może zostać odczytany przez program komputerowy.
- Konsekwentna nawigacja: Mechanizmy nawigacji, które powtarzają się na wielu stronach w serwisie internetowym, w danym porządku względnym wobec siebie, za każdym razem pojawiają się w tym samym porządku, chyba, że użytkownik sam wprowadzi zmiany.
- Konsekwentna identyfikacja: Komponenty, które posiadają tę samą funkcjonalność w danym serwisie internetowym, są w taki sam sposób zidentyfikowane.
- Język części: Język naturalny każdej części lub frazy zawartej w treści może zostać odczytany przez program komputerowy, za wyjątkiem nazw własnych, wyrażeń technicznych, słów w nieokreślonym języku oraz słów i fraz, które stanowią część żargonu w bezpośrednio otaczającym je tekście.
- Sugestie korekty błędów: Jeśli przy wpisywaniu informacji, błąd zostanie wykryty automatycznie i znane są sugestie korekty, wtedy użytkownik otrzymuje takie sugestie, chyba, że stanowiłoby to zagrożenie dla bezpieczeństwa treści lub zmieniłoby to cel treści.
- Zapobieganie błędom (kontekst prawny, finansowy, związany z podawaniem danych): Dla stron internetowych, na których pojawiają się zobowiązania prawne lub transakcje finansowe, i w których użytkownik modyfikuje lub usuwa dane zawarte w systemach przechowywania danych, lub wprowadza testowe odpowiedzi.
Poziom dostępności AAA
- Język migowy (nagranie): Zapewnione jest tłumaczenie w języku migowym wszystkich nagrań audio w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz)
- Rozszerzona audiodeskrypcja (nagranie): Zapewniona jest rozszerzona audiodeskrypcja dla wszystkich nagrań wideo w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz), jeśli przerwy w ścieżce dźwiękowej danego nagrania nie pozwalają na zamieszczenie audiodeskrypcji, przekazującej sens treści w wystarczającym stopniu.
- Alternatywa dla mediów (nagranie): Zapewnia się alternatywę dla wszystkich mediów zmiennych w czasie — nagrań w multimediach zsynchronizowanych (dźwięk i obraz) oraz dla wszystkich nagrań tylko wideo (sam obraz).
- Tylko audio (na żywo): Zapewniona jest alternatywa dla mediów zmiennych w czasie, przedstawiająca informacje takie same, jak w przekazie tylko audio na żywo.
- Wzmocniony kontrast: Wizualne przedstawienie tekstu, lub obrazu tekstu, posiada kontrast wynoszący przynajmniej 7:1, poza następującymi wyjątkami.
- Niska głośność lub brak tła dźwiękowego: Dla nagranej treści tylko audio, która (1) na pierwszym planie zawiera głównie mowę, (2) nie jest dźwiękową CAPTCHA lub logo w postaci dźwiękowej, oraz (3) nie jest wokalizacją mającą na celu głównie ekspresję muzyczną, np. w przypadku śpiewu lub rapu, przynajmniej jedno z poniższych założeń jest spełnione.
- Prezentacja wizualna: Dla wizualnego przedstawienia bloków tekstu, dostępny jest mechanizm, za pomocą którego można osiągnąć, co następuje: (Poziom AAA). Kolory na pierwszym planie oraz kolory tła mogą być zmienione przez użytkownika, Szerokość nie przekracza 80 znaków (40 w przypadku alfabetów: chińskiego, japońskiego i koreańskiego). Tekst nie jest wyjustowany (tzn. wyrównany do prawego i lewego marginesu). Odstępy między wierszami w akapitach wynoszą przynajmniej 1,5 wysokości linii, a odległość między akapitami jest przynajmniej 1,5 razy większa niż ta pomiędzy wierszami. Rozmiar tekstu może zostać powiększony do 200% bez użycia technologii wspomagających, nie wymagając od użytkownika, chcącego odczytać cały wiersz, przesuwania tekstu w poziomie przy zmaksymalizowanym oknie ekranu.
- Obrazy tekstu (bez wyjątków): Teksty w postaci grafiki są wykorzystywane jedynie w celach czysto dekoracyjnych lub też w przypadkach, gdy takie przedstawienie tekstu jest istotne dla przekazywanej informacji.
- Klawiatura (bez wyjątków): Cała treść oraz wszystkie zawarte w niej funkcjonalności dostępne są z interfejsu klawiatury, bez wymogu określonego czasu użycia poszczególnych klawiszy.
- Brak ograniczeń czasowych: Ograniczenie czasowe nie jest istotną częścią czynności prezentowanej na stronie, chyba, że są to nieinteraktywne, zsynchronizowane multimedia lub wydarzenia w czasie rzeczywistym.
- Zakłócenie pracy użytkownika: Zakłócenia mogą być odłożone w czasie lub odrzucone przez użytkownika, chyba, że jest to sytuacja wyjątkowa (np. zagrożenie życia lub zdrowia).
- Ponowne potwierdzenie autentyczności: Kiedy kończy się czas sesji autoryzowanej przez użytkownika, może on kontynuować czynność bez utraty danych po ponownej autoryzacji.
- Trzy błyski: Strony internetowe nie zawierają w swojej treści niczego, co migocze częściej niż trzy razy w ciągu jednej sekundy.
- Lokalizacja: Dostępna jest informacja, w którym miejscu w danym serwisie internetowym znajduje się użytkownik.
- Cel linku (z samego linku): Dostępny jest mechanizm umożliwiający zidentyfikowanie celu każdego linku z samej jego treści, poza tymi przypadkami, kiedy cel łącza i tak byłby niejasny dla użytkowników.
- Nagłówki sekcji: Nagłówki sekcji są używane do porządkowania treści.
- Nietypowe słowa: Dostępny jest mechanizm, za pomocą którego można sprawdzić definicje słów użytych w nietypowy lub ograniczony sposób, w tym idiomów i żargonu.
- Skróty: Dostępny jest mechanizm, za pomocą którego można sprawdzić znaczenie skrótów w ich rozwiniętej formie.
- Poziom umiejętności czytania: Jeśli dany tekst, po usunięciu nazw własnych i tytułów, wymaga umiejętności czytania na poziomie wyższym niż poziom gimnazjalny, dostępna jest treść w formie suplementu (wyjaśniającego) lub oddzielna wersja, która nie wymaga umiejętności czytania na poziomie wyższym, niż gimnazjalny.
- Wymowa: Dostępny jest mechanizm, za pomocą którego można sprawdzić wymowę słów, których znaczenie jest niejasne w danym kontekście bez znajomości ich wymowy.
- Zmiana na żądanie: Zmiany kontekstu inicjowane są tylko na żądanie użytkownika, lub też istnieje mechanizm pozwalający na wyłączenie takich zmian.